Bipolar bozukluk

Bipolar bozukluk veya iki uçlu duygudurum bozukluğu, eskiden manik depresyon, manik atak veya manik depresif bozukluk olarak bilinen hastalıktır. Bipolar bozukluk, kişinin depresyon ve/veya mani, hipomani, ve/veya karışık durumlar geçirdiği duygudurum bozuklukları sınıfını tanımlayan tanısal kategoridir. Kişinin, depresif eğilimlerin yoğun yaşandığı dönemlerle, taşkınlık, coşkunluk olarak tanımlanabilecek mani dönemleri yaşadığı, bu bağlamda Bipolar Bozukluk ya da Manik Atak olarak tanımlanan bir rahatsızlıktır. DSM-IV adlı tanı ve istatistik kriteri ile teşhis konur. Bu hastalığın genelde yirmili yaşlarda ortaya çıktığı çeşitli kaynaklarda belirtilmektedir.

Değişkenlik

Belirtileri

Bir depresyonun erken uyarı semptomları:

• Yorgunluk, bitkinlik, enerjisizlik
• Bezgin ruh hali, moral bozukluğu
• Artan dinlenme ihtiyacı
• Azalan kendine güven, kendinden kuşku duyma
• Artan derin düşünce, dalgınlık ve kendinden endişe etmek
• İlgisizlik, keyifsizlik
• Uykuya dalma veya kesintisiz uyuyamama bozukluğu
• Günlük yükümlülüklerin ihmal edilmesi
• Konsantrasyon güçlüğü (düşünmenin zor gelmesi)
• Azalan cinsel ilgi
• Ürkeklik, sinirlilik
• Azalan dayanıklılık ve kapasite
• Her şeyi kendi üstüne alınma, başkalarının kendisi hakkında kötü konuştuğu duygusuna kapılma
• Günlük yaşam seyrinde değişiklikler
• Bedensel rahatsızlık
• Artan alkol tüketimi
• Gerginlik, huzursuzluk
• Aşırı duyarlılık

Bir maninin erken uyarı semptomları:

• Aşırı sevinç, aşırı coşku
• Ani saldırganlık ve paranoya
• Yeni fikirler, hızlı düşünme
• Her zamankinden fazla konuşma isteği
• Artan aktivite ve enerji
• Değişen algılama (başka bir dünyada olma duygusu, sese karşı duyarlılık, keskin algılama)
• Görüntü ve/veya ses halisünasyonu
• Artan yaratıcılık
• Azalan uyku ihtiyacı
• Artan ilişki isteği
• Önemli olma ve bütün ilgilerin merkezinde olma duygusu
• Artan alkol ve uyuşturucu kullanımı
• Artan kendine güven, yapmaya karar verdiği her işi başaracağı duygusu
• Aşırı duyarlılık, gerginlik, sabırsızlık
• Artan cinsel ilgi
• Artan para harcama
• Konsantrasyon güçlüğü, dikkatin kolay dağılması
• Huzursuzluk, karmaşa
• Her zamankinden fazla kavga ve tartışma
• Günlük yaşam seyrine uymamak

Erken uyarı semptomları yanında bazı yumuşak bipolar belirtiler görülmektedir. Yumuşak bipolar belirtilerden, İngilizcesi "bipolar soft signs", bipolar hastalığa işaret edebilecek olan, bir hastanın aile geçmişinde veya kendi hastalık seyrinde bulunabilecek belirtiler kastedilmektedir.

• Bipolar hastalığa ilişkin kalıtsal risk
• Birinci derece akrabalarda (ebeveyn, kardeşler) lityum'la başarılı terapi
• Bir ailede arka arkaya üç nesilde mizaç hastalıkları
• Antideprasanla tedavi sonucu tetiklenen hipomaniler
• Mizaçta dikkat çekici hususlar (güçlü ruh hali dalgalanmaları, yerinde duramamak veya sürekli bezginlik/bıkkınlık hali)
• Mevsimlere bağlı depresyonlar
• Çocukluk veya ilk gençlikte ortaya çıkan psikotik karakterli depresyonlar

Tedavisi

Tedavi edilmediği durumda ağır bir seyir izleyebilen bir psikiyatrik rahatsızlıktır.
Bipolar Bozukluk bazı kişilerde mevsimsel bir dalgalanma gösterir. Sonbahar ve kış, depresif durumun, ilkbahar aylarıysa manik atakları gözlendiği aylardır.
Duygudurumların yoğunluğu ve süresi kişiden kişiye büyük ölçüde değişir.
Bipolar bozukluk tedavisinde duygudurum düzenleyicisi (lityum karbonat, valproat vb.) ilaçlar kullanılır. Yinelenen bir pataloji olması nedeniyle duygudurum düzenleyici iaçlar doktor kontrolünde ömür boyu alınması gerekebilir. Tedavi sırasında düzenli olarak psikiyatrist kontrolünde lityum veya valproat kan testleri yapılır. Serum ilaç seviyesine göre psikiyatri uzmanı ilaç dozunu belirler. Manik atak döneminde 0.8-1.2 mEq/l, uzun dönemli idame tedavisinde ise 0.8-1.0 mEq/l serum lityum seviyesi hedeflenir. Bazı epileptik ilaçlar ve antipsikotiklerde bipolar bozukluk tedavisi için kullanılmaktadır.

Tedavi sonrası

Lityum tabletlerinin bazı yan etkileri görülebilir, bulantı, kusma, sık su içme gereksinimi, ellerde titreme ve kilo alma gibi. Hatta uzun süreli doz aşımlarında (4-5 Ay gibi.) Lityum birikmesine bağlı ölümle sonuçlanan vakaların olduğuda bilinmektedir. Hamilelik dönemleri süresince doktor kontrolünde lityum kullanımına ara verilmelidir. Lüzum halinde ilaç değişimi alternatif olabilir.
İlaçla tedavi, hastalığın kontrol altına alınması içindir. Bipolar bozukluğun sağaltımı, genelde kişinin depresyon etkilerine daha açık olması sonucunu getirir. Kişi, bir psikiyatrist doktor ve psikolog yardımıyla, depresyon eğilimlerine karşı bir savunma geliştirmelidir. Yine de manik ataklar önlense bile, kişide genel bir durgunluk gözlenebilir. Kişi, bu eğilime karşı da hazırlıklı olmalı, yoğun depresif süreçlerde gerektiğinde müdahale edilmelidir.